انواع ماهیان خاویاری یا استورژون در ایران کدامند؟ این یکی از سوال های متداولی است که از مشاورین ما پرسیده می شود. تعداد نمونه ماهی های خاویاری تولید شده در ایران بسیار متنوع می باشد. ما در این بخش از متن سعی کرده ایم انواعی از این ماهی های خاویاری را برایتان بیان نماییم و درباره آنها توضیحاتی را شرح دهیم.
(انواع ماهیان خاویاری یا استورژون) Acipenseridae :
- فیل ماهی (بلوگا) یا Huso Huso
- قره برون یا تاسماهی ایران یا Acipenser Persicus
- چالباش یا Acipenser GueldenStaedtii
- شیپ یا Acipenser Nudiventris
- سه گونه ی “قره برون”، “چالباش” و “شیپ” به نام تاس ماهی یا آسترا (Asetra) مشهورند.
- اوزون برون یا سوروگا (Sevruga) یا Acipenser Stellatus
- سیبری (بری) یا Acipenser Baerii
- تاسماهی اتریشی یا استرلیاد Acipenser ruthenus
- آمور استروژن یا Acipenser Schrenckii
- کالوگا یا Huso Dauric
فیل ماهی (بلوگا) یا Huso Huso:
فیل ماهی از انواع ماهیان خاویاری یا استورژون که بزرگترین ماهی آبهای داخلی ایران است. که از دیدگاه کیفیت خاویار رتبه اول را به خود اختصاص دادهاست. هر ۲ یا ۳ سال یک بار تخم ریزی میکند که نوع دریایی آن بین ۱۴ تا ۱۷ سالگی و پرورشی بین 10 تا 12 سالگی بالغ میشود. و به واسطه بهترین خاویار، رتبه گرانترین ماهی و خاویار (بلوگا) یا خاویار فیل ماهی جهان را داراست. از قامتی معادل یک و نیم متر تا بیش از چهار متر بر خوردار است.
قره برون یا تاسماهی ایران ( آسترا ) یا Acipenser Persicus:
قره برون یا تاسماهی از انواع ماهیان خاویاری یا استورژون دریای خزر است که در حال حاضر گونهای مستقل محسوب میشود اما پیشتر آن را زیر گونه ای از ماهی روس میدانستند. قرهبرون به ترکی به معنای «بینی سیاه» است که خاویار آن به نام آسترا از رتبه دوم ارزش بر خوردار است. در حال حاضر به واسطه تکثیر مصنوعی از دیدگاه تعدد از گونه روس پیشی گرفتهاست از گونه روسی بزرگتر میباشد و کیفیت خاویاری برتر از وی را نیز دارا میباشد. از نظر ظاهری تا حدی شبیه به هم میباشند، گرچه رنگی تیرهتر همراه با رنگدانههای سفید رنگ که تا بینی وی ادامه پیدا کرده وی را از نظر ظاهری از تاس ماهی روس جدا میکند، طولی معادل ۱ متر تا بیش از ۲ متر که در فاصله ۱۲ تا ۱۴ سالگی بالغ میگردد.
خاویار آسترا ی ایرانی
تخم خاویار قره برون نسبت به دو مورد دیگر تنوع رنگی بیشتری دارد، و طیف رنگی آن از خاکستری تیره تا روشن و در موارد نادری، رنگ طلایی را در برمی گیرد. خاویار آسترا ی ایرانی یا قره برون از جمله مشهورترین و پرطرفدارترین انواع خاویار در جهان می باشد، تنها گونه با طعم خاص فندقی است، از اینرو بسیار متفاوت و کمیاب می باشد. میانگین تولید خاویار این ماهی با افزایش سن بیشتر می شود و مقدار آن بر اساس فصول سال نیز متفاوت است، بطور متوسط از هر تاس ماهی ایرانی حدود 5 تا 4 کیلو خاویار بدست می آید.
تاس ماهی روس یا چالباش یا Acipenser GueldenStaedtii:
در زمره گونههایی است که در تمام نقاط دریای خزر یافت میشود. و خاویار آن را نیز به اصطلاح طلایی مینامند که از رتبه سوم ارزش بر خوردار است و در فاصله ۱۲ تا ۱۶ سالگی به سن تخم دهی میرسد و بالغ میشود. از طولی معادل ۱ تا ۲ متر بر خوردار است. میانگین خاویاردهی تاس ماهی روسی یا آسترا ی چالباش حدود 5 تا 3 کیلوگرم است خاویار این ماهی نیز تحت نام خاویار آسترا عرضه می شود.
ماهی خاویار شیپ یا Acipenser Nudiventris:
معمولاً ماهی مهاجری است که به واسطه تخمریزی به سواحل ایران میآید و در رودخانههای آبریز دریای خزر تخمگذاری میکند، از عمری معادل ۳۰ سال بر خوردار است، سبک وزن است و از تعدد کمی هم بهره میبرد. از نقطه نظر ارزش در رتبه چهارم قرار دارد، با طولی بیش از ۱ متر و وزنی سبک، در فاصله ده سالگی تا ۱۴ سالگی بالغ میگردد و به سن تخم دهی میرسد. زمان تخم ریزی این ماهی در ماههای فروردین و اردیبهشت و در دمای آب حدود 10 درجه سانتیگراد است، نرهای این گونه در سن 9-12 سالگی و ماده ها 11تا16 به بلوغ می رسند. میانگین خاویار استحصالی از شیپ حدود 8 تا 4 کیلوگرم است.
اوزون برون یا سوروگا (Sevruga) یا Acipenser Stellatus:
ماهی اوزون برون (دراکول) کوچکترین ماهی خاویار دریای خزر میباشد. که در ایران به اشتباه کلیه ماهیان خاویاری را به نام وی اوزون برون مینامند. از نقطه نظر کیفی در رتبه آخر قرار دارد چرا که از خاویار ریزتر و ارزانتری بهره میبرد. نام خاویار این ماهی سوروگا می باشد. از نظر تکثیر مصنوعی با مشکلاتی مواجهاست و تعداد آن نیز در شرایط طبیعی رو به کاهش میرود.در ترجمه نام وی بینی دراز است. در فاصله ۸ تا۱۲ سالگی بالغ میشود. قامتی معادل ۱ تا ۱٫۵ متر و وزنی سبکتر در قیاس با دیگر ماهیان این خانواده در دریای خزر دارد.
سیبری (بری) یا Acipenser Baerii:
نام این ماهی نیز همانند شیپ، از نام لاتین آن گرفته شده است. برای تولید انواع خاویار به حدودا 4 سال زمان نیاز دارد که از ریزترین انواع خاویار به شمار می آید. خاویار این ماهی در رنگ های خاکستری تیره تا مشکی دیده می شود. این ماهی مربوط به آب های شمال روسیه بوده و به دلیل زمان کم مورد نیاز برای تولید خاویار، برای محیط های پرورشی ایده آل است.
تاس ماهی اتریشی یا استرلیاد Acipenser ruthenus:
نام یک گونه که تاس ماهی اتریشی است. از تیره انواع ماهیان خاویاری یا استورژون است که پشت و پهلوهای آن بژ و شکم بسیار روشن و تقریباً سفید است.
آمور استروژن یا Acipenserhre Scnckii:
نام اصلی این ماهی شرینکی است که آخرین نوع از آسیپنسر ها محسوب می شود. این ماهی مخصوص چین بوده و برای تولید خاویار زمانی بین 6 تا 7 سال نیاز دارد. از ترکیب این ماهی و ماهی کالوگا، گونه ی ترکیبی Dauricus Schrenckii بوجود آمده است.
کالوگا یا Huso Dauricus:
این ماهی که از دیگر انواع خانواده ی هوسو هاست، در تمامی موارد به بلوگا شباهت داشته اما ظاهری شبیه به آسترا ها دارد. در رودخانه ی آمور چین یافت شده و همانطور که گفته شد، از آن انواع هیبریدی نیز تولید شده است.